آشنایی با بعضی از بیماری ها و جراحی های شبکیه

شبکیه لایه ای حسی از چشم است که داخل کره چشم را می پوشاند. شبکیه حدود 10 لایه دارد و دارای سلول های حساس به نور میباشد، مثل یک دوربین عکاسی. تصاویری که روی شبکیه می افتند، تبدیل به پالس الکتریکی شده و به مغز ارسال میشوند.  شبکیه بجز قسمت مرکز بینایی که رگ ندارد، دارای عروق فراوانی است. همچنین لایه های مختلف عروقی و غیر عروقی آن را پشتیبانی می کنند که هرکدام میتوانند دچار بیماری شوند. داخل چشم را مایعی ژله مانند و شفاف بنام زجاجیه(ویتره) پرکرده که خواص و عملکرد متنوعی دارد.

جداشدگی شبکیه

جداشدگی شبکیه

جداشدگی شبکیه ربطی به دیابت ندارد، اگرچه در افراد دیابتی هم ممکن است دیده شود…
جداشدگی شبکیه به علت وجود سوراخ در شبکیه می باشد. این سوراخ ها به علت نازکی پیشرونده شبکیه در بعضی نقاط، ضربه ها یا کشیدگی ناشی از زجاجیه و آنگاه رفتن آب موجود در زجاجیه به زیر شبکیه و جدا شدن شبکیه از لایه های زیرین آن می باشد . اگر جدا شدگی  در نواحی محیطی شبکیه باشد، شخص ناحیه متضاد آن را تیره میبیند و اگر مرکز بینایی گرفتار شود دید مرکزی بیمار هم سقوط میکند و در موارد وسیع و پیشرفته فقط درک نور باقی میماند. روش های مختلفی برای جراحی وجود دارد. یک روش از بیرون چشم و روش دیگر از داخل چشم میباشد. انتخاب روش به عهده جراح میباشد. جراحی در 70 تا 80 درصد موارد موفقیت آمیز است و لذا ممکن است جراحی دوم یا سوم یا حتی چهارم نیاز باشد. با تمام این احوالات 5% از بیماران اصلا بهبودی نمی یابند و دید از دست میرود. اگر جداشدگی شبکیه دیر انجام شود و حتی اگر زود هم انجام شود ممکن است شبکیه دچار چروک خوردگی و تشکیل ورقه های کششی و فیبروزی در سطح آن شود.  جراحی مجدد در این بیماران مشکل و شانس موفقیت کمتری  دارد. لازم بذکر است که ممکن است جداشدگی شبکیه در اثر التهاب و یا کلافه های عروقی و یا تومرها و … باشد که درمان اولیه در این ها دارویی یا لیزری است و گاهی هم منجر به جراحی میشود.

دیابت شبکیه

دیابت

دیابت در مراحل اولیه به شکل خونریزی های کوچک یا نقاط اتساع (جوانه های عروقی) خود را نشان میدهد. اینجوانه های عروقی از خود، مایع به همراه چربی و پروتئین تراوش می کنند. اگر این تراوش به ناحیه مرکز بینایی(ماکولا) نفوذ پیدا کند ممکن است دید کم شود. در این حالت برای بیمار عکسبرداری انجام و سپس اقدام به لیزر یا تزریق دارو و یا هردو خواهد شد. هدف از این اقدامات حفظ بینایی است. البته ممکن است دید هم بهتر شود.اگر بیماری پیشرفت کند، به تدریج مویرگ های شبکیه بسته میشود و خونرسانی به شبکیه مختل میشود و ممکن است به جای عروق مسدود شده عروق خونی جدید و غیر عادی ایجاد شوند،رگ های جدیده بسیار خطرناک هستند و اگر درمان نشوند ممکن است خونریزی کنند و یا تولید رشته های سفید و کششی کرده و شبکیه را کشیده و پاره کنند. لذا به محض مشاهده عروق جدیده بایستی شبکیه تحت تزریق یا لیزر وسیع (یا هردو) قرار گیرد تا از گسترش بیماری جلوگیری بعمل آید. گاهی بیماران دیر مراجعه می کنند، گاهی دیر تشخیص داده میشوند و گاهی هم بطور ناقص درمان میشوند. لذا ممکن است خونریزی های شدیدی اتفاق بیفتد. در این حالت دید ممکن است کم و یا خیلی کم شود. اگر سونوگرافی انجام شود و شبکیه کنده نشده باشد داخل چشم تزریق انجام شده و مدتی صبر می کنیم اگر خونریزی جذب شد آنگاه لیزر میکنیم ولی اگر جذب نشد و یا آنکه خونریزی همراه با کشیدگی یا پارگی شبکیه باشد، آنگاه جراحی شبکیه انجام میشود که عمل پیچیده و مشکلی است:با کمک دستگاه ویترکتومی خون موجود در زجاجیه برداشته و سپس لیزر وسیع انجام و تزریق دارو داخل چشم انجام میشود. ممکن است در داخل چشم گاز و یا روغن سیلیکون هم تزریق گردد. جراحی در 70% بیماران موفقیت آمیز است. یعنی در 30% بیماران موفقیتی ندارد. در کسانی که جراحی موفقیت آمیز باشد دید ممکن است کمی بهتر شود و یا ممکن است خیلی بهتر شود. میزان بهبودی دید قابل پیش بینی نیست زیرا بستگی به وضعیت و کیفیت شبکیه و سلول های بینایی دارد. همچنین ممکن است بیمار به دو یا سه عمل جراحی نیاز داشته باشد. بطور کلی بیمار باید بداند که این جراحی علیرغم تبحر جراح و جراحی صحیح باز هم ممکن است با عوارضی توام باشد. به عبارت دیگر بیمار نبایستی انتظار بهبودی حتمی و یا کامل از نتیجه جراحی داشته باشد.

خون ریزی زجاجیه

خونریزی داخل چشمی(داخل زجاجیه)

بجز دیابت که خونریزی داخل چشمی (داخل زجاجیه ای) میتواند ایجاد کند، عوامل دیگری هم می توانند موجب اینگونه خونریزی ها شوند مانند تومورهای عروقی داخل چشمی، انسداد ورید مرکزی یا شاخه ای شبکیه، خونریزی از عروق جدیده و زیر لکه زرد(زیر ماکولا)، پارگی شبکیه و …برای درمان این خونریزی ها بسته به علت آن پزشک تصمیمات مختلفی می گیرد. در بعضی بیماران استراحت نسبی و بالا نگه داشتن سر و اجتناب از خم و راست شدن کفایت می کند. در بعضی دیگر تزریق دارو در داخل چشم انجام داده و مدتی صبر می کنیم ولی در بعضی دیگر جراحی در اولین فرصت توصیه میشود. مثلا اگر خونریزی توام با جداشدگی شبکیه باشد معمولا سریعا جراحی انجام میشود.

دیابت شبکیه

افتادن لنز در داخل چشم

گاهی در حین عمل جراحی قطعاتی از عدسی چشم بیمار و یا عدسی مصنوعی در داخل چشم فرو می افتد و به اعماق چشم میرود. گاهی هم پس از مدت ها بر اثر ضربه و یا حتی بدون ضربه، عدسی در داخل چشم فرو می افتد. این عوارض نیازمند اقدامات جراحی می باشد. قاعدتا بایستی لنز یا قطعات آن خارج شود. آسیب های شبکیه هم ترمیم و در صورت لزوم داخل چشم گاز یا روغن سیلیکون تزریق گردد. در صورت امکان در همان جلسه و یا در جلسه دیگری برای بیمار لنز کارگذاری میشود.

دیابت شبکیه

ورقه ثانویه روی شبکیه و سوراخ مرکز شبکیه

گاهی به دلیل التهاب مزمن یا بدلیل نامعلوم ورقه ای روی شبکیه مثل –سلوفان– تشکیل میشود. این ورقه موجب چروک خوردگی مرکز بینائی و کاهش دید و گاهی هم سوراخ شدگی مرکز بینائی (ماکولا) میشود. اگر دید به میزان معینی کاهش یابد و یا بیمار شکایت زیادی از اختلال دید داشته باشد جراحی انجام میشود. درمان داروئی موثر نمیباشد.

جراحی شامل برداشتن ورقه مذکور و تزریق گاز یا روغن سیلیکون میباشد. 95% بیماران بهبودی نسبی می یابند ولی میزان دید بعد از عمل قابل پیش بینی نمی باشد. ندرتا این بیماری منجر به جراحی مجدد میشود.

عفونت های داخل چشمی و التهاب داخل چشمی

عفونت های داخل چشمی و التهاب داخل چشمی معمولا در اثر اعمال جراحی و یا امراض رماتیسمی چشم ایجاد می گردد. عفونت های داخل چشمی (آندوفتالمیت) بسیار خطرناک و تهدید کننده حیات چشم میباشد. و در این بیماران بایستی بدون فوت وقت اقدام به تزریق آنتی بیوتیک در داخل چشم نمود و سپس بر اساس وضعیت بیمار در صورت لزوم جراحی، ترشحات و چرک و عفونت را خارج و داروی داخل چشمی، همزمان تزریق می کنیم. در التهابات غیرعفونی داخل چشمی بالعکس،فوریت در جراحی وجود ندارد. بلکه با تزریق داروی داخل چشمی و درمان های طبی دیگر سعی در کنترل بیماری می کنیم. اما گاه حتی در صورت کنترل بیماری کدورت های شدیدی در داخل چشم باقی میماند و یا کشیدگی بر روی شبکیه ایجاد می گردد. در این حالت جراحی به صلاح است گرچه جراحی و اقدامات تهاجمی فوق خود میتواند عوارض و مشکلات دیگری ایجاد نماید.

مگس پران

مگس پران

زجاجیه مایعی ژله مانند است که داخل چشم را پر کرده است. در طول زمان و یا بر اثر ضربات یا تزریقات مکرر این مایع ژله مانند تخریب یا دچار پیری میشود. در نتیجه ترکیبات آن تغییر کرده و عناصری در داخل آن پدید می آید. این عناصر ممکن است ذراتی از خود زجاجیه باشد و یا ذرات دیگری از جنس چربی و یا کلسیم باشد. این کدورت ها دید را عموما کاهش نمیدهد ولی موجب آزار و خستگی چشم ،نگرانی و گاه حتی مشکلات روحی میشوند. بطور کلی برای این مشکلات درمان جراحی و یا طبی توصیه نمیشود. لکن در مواردی که عدم تحمل ایجاد کند جراحی انجام میشود. جراحی شامل برداشتن زجاجیه و جایگزین کردن آن توسط سرم مخصوص می باشد.

تومور داخل چشمی

تومورهای داخل چشمی

تومورهای داخل چشمی میتوانند ناشی از انتشار سرطان های دوردست به چشم (متاستاز) و یا بطور اولیه از خود چشم باشند. تومورهای اطفال (رتینوبلاستوما) و تومورهای بزرگسالان (ملانوما) اکثر این تومورها را تشکیل میدهند اصولا درمان تومورهای اطفال دارویی و درمان تومورهای بزرگسالان گذاشتن پلاک های رادیواکتیو میباشد. لکن در مواردی ممکن است نیاز به جراحی شبکیه برای برداشتن تومور و یا خارج کردن خونریزی ها و کدورت ها باشد. نتیجه این اعمال جراحی در حالات پیشرفته تومور چندان رضایت بخش نمی باشد.

بعضی از تومورهای خوش خیم چشمی باعث نشت مایع و ادم (ورم) شبکیه می شوند. لیزر می تواند باعث تخریب این تومورها و بهبود تورم شبکیه شود.
● چه آمادگی هائی قبل از لیزر رتین لازم است؟
هیچ نوع اقدام خاصی قبل از لیزر رتین نیاز نیست. شما می توانید به طور عادی قبل از این اقدام غذا بخورید و داروهای متداول خود را استفاده کنید.
● محدودیت ها و عوارض لیزر رتین کدامند؟
بعد از لیزر شبکیه شما هیچ محدودیتی ندارید و تقریبا” می توانید کلیه برنامه های روزانه خود را داشته باشید. در بسیاری از بیماران بعد از لیزر شبکیه هیچ تغییر بینائی مشاهده نمی شود. اگر چه بعضی از افراد تا چند ماه بعد از لیزر شبکیه از تاری دید و در بعضی موارد کاهش دید در شب یا کاهش دید نزدیک شکایت دارند اما اکثر بیماران بعد از لیزر شبکیه هیچ نوع مشکل دید جدیدی ندارند. بسته به وضعیتی که بیمار به خاطر آن درمان شده، ممکن است به دنبال لیزر نقطه کور تشکیل شود و یا کاهش دید محیطی در شب اتفاق بیافتد

علائم تومورهای چشمی :

در مراحل ابتدایی مشخص نیست و این علائم در کودکان و بزرگسالان متفاوت بروز میکند . انحرافات چشمی ، بیرون زدگی ، درد ، دو بینی ، زخم و افتادگی پلک ، کاهش دید ، تورم پلک ، قرمزی شدید چشم از علائم این بیماری محسوب میشود. در بعضی مواقع بصورت تومورهای غدد چربی از طریق  گل مژههای مکرر در چشم ایجاد میشود.

تشخیص و درمان این بیماری :

علاوه بر معاینه ، انجام سی تی اسکن ،ام آر ای ، فتوگرافی رنگی ، نمونه برداری ، پت اسکن ، آنژیوگرافی فلورسنت لازم است.
درمان این بیماری به سن، میزان رشد تومور … بستگی دارد. گاهی درمان تومور بعلت اتصال با عصب چشم امکان پذیر نمی باشد.در این صورت بخشی از تومور خارج می شود.

اگر تومور دیر تشخیص داده شود، منجر به تخلیه چشم می شود.

fa_IRPersian