انحراف چشم یا لوچی (استرابیسم) چیست؟
همه چیز در خصوص استرابیسم یا همان انحراف چشم و یا به زبان ساده لوچی.
انحراف چشم که در میان مردم به لوچی نیز نام برده میشود در اصطلاح علمی همان استرابیسم میباشد. استرابیسم به نوعی ناهنجاری چشمی گفته میشود که در آن چشم ها وضعیتی غیر یکسان نسبت به هم دارند و زاویه دید آنها با یک دیگر متفاوت است. این تفاوت ممکن است به وضوح مشخص باشد و یا صرفاً بعضی وقتها وجود داشته باشد. در انحراف چشم (استرابیسم) یا همان لوچی در حالی که یک چشم به جلو نگاه میکند چشم دیگر به سمت دیگری٬ مثلا چپ، راست، بالا و یا پایین چرخیده است. بعضی اوقات چشمی که در جهتی غیر از جلو نگاه میکند به وضعیت اصلی برگشته و بر عکس چشم مستقیم منحرف میشود.
انحراف چشم یا لوچی (استرابیسم) در میان اطفال مشکل شایعی بوده و در حدود ۴ درصد کودکان دیده میشود ولی ممکن است در سنین بالاتر نیز مشاهده شود. انحراف چشم در پسر و دختر به یک نسبت بوده و گاها ابتلا فامیلی دارد. با این حال، برخی از افرادی که مبتلا به انحراف چشم هستند سابقه چنین مشکلی را در فامیل خود ندارند.
دلایل و نشانه های انحراف چشم (استرابیسم)
دیواره خارجی هر چشمی، دارای شش عضله است که وظیفه کنترل حرکات چشم را دارند. دو عضله چشم را به سمت راست و چپ میبرند. چهار عضله دیگر مسئولیت حرکت چشم به سمت بالا و پایین و یا کنترل حرکات مورب چشم را به عهده دارند. برای تمرکز هر دو چشم روی یک سوژه، لازم است تمامی عضلات چشم با یکدیگر و با عضلات همکار چشم مقابل هماهنگ باشند. هر علتی که در این هماهنگی اختلال ایجاد کند می تواند منجر به استرابیسم شود. نقش کنترلی مغز نیر بر عضلات چشم از اهمیت بسزایی برخوردار است. بنابراین کودکان مبتلا به مشکلات مغزی از قبیل فلج مغزی، عقب افتادگی مغزی، هیدروسفالی و تومورهای مغزی اغلب دچار استرابیسم میشوند. هر عاملی که منجر به کاهش بینایی شود مانند عیب انکساری، آب مروارید، صدمات چشمی و …میتواند عاملی برای استرابیسم باشد. اصلی ترین علامت استرابیسم، در واقع چشمی است که در جای خود قرار ندارد. گاهی طفل در نور آفتاب یک چشم خود را می بندد و گاه با کج کردن سر خود به یک موقعیت بخصوص تلاش می کند که از هر دو چشم خود استفاده کند و گاه بصورت خستگی شدید چشم و سردرد در حین فعالیت چشمی و گاهی علایم فقدان یک دید عمق مناسب نیز دیده می شود. بالغینی که دچار استرابیسم می شوند نیز اغلب از دوبینی شکایت می کنند.
مکانیسم بینایی در مغز
دیدی طبیعی دو چشمی به این صورت است که، هر دو چشم به یک نقطه نگاه میکنند. مغز، دو تصویر رسیده را به صورت یک تصویر سه بعدی ترکیب میکند.
در انحراف چشم یا لوچی (استرابیسم) یکی از چشم ها از وضعیت خود خارج میشود، دو تصویر متفاوت به مغز فرستاده میشود. در سنین خردسالی، مغز یاد میگیرد که تصویر چشم منحرف شده را نادیده گرفته و تنها تصویر چشمی که دید مستقیم دارد یا چشم با دید مناسب را بپذیرد. در این حالت درک عمق و دید دو چشمی از بین می رود.
افراد بالغ که دچار انحراف چشم میشوند غالبا به علت این که مغز توانایی دریافت تصویر هر دو چشم را پیدا کرده است، دچار دو بینی میشوند. در این شرایط مغز قادر به نادیده گرفتن تصویر چشم منحرف نخواهد بود. ولی متاسفانه در دوران کودکی حذف تصویر چشم منحرف به سرعت رخ میدهد و این وضعیت منجر به تنبلی یا آمبلیوپی میشود.
ایزوتروپی (انحراف چشم به داخل)
شایعترین نوع انحراف چشم در کودکان مخصوصا شیرخواران ایزوتروپی است که در اثر آن یک چشم به جای آن که مستقیم نگاه کند، رو به داخل، به سمت بینی میچرخد. ایزوتروپی غالباً بسیار زود در دوران نوزادی یا خردسالی مشخص میشود. کودکان خردسال مبتلا به ایزوتروپی هیچگاه از هر دو چشم خود بطور همزمان استفاده نمی کنند. در اکثر موارد برای تراز کردن چشم ها، تامین دید دو چشمی و اجتناب از افت دید دائمی، جراحی زودهنگام ضروری خواهد بود. ایزوتروپی انحراف چشم ها به سمت داخل بوده و در واقع شایعترین نوع استرابیسم است. در جریان جراحی، میزان نیروی عضلات در یک یا دو چشم تنظیم میشود. مثلاً در جراحی ایزوتروپی، ممکن است عضله داخلی محکم تر را از چشم جدا نموده و مقداری عقب تر مجدداً به چشم وصل نمایند. این کار اثر کِشنده عضله را تضعیف نموده و امکان چرخش چشم به سمت خارج را فراهم میسازد. بعضی اوقات نیز میتوان برای تسهیل حرکت چشم به سمت خارج، عضله خارجی را کوتاهتر نموده و بدین ترتیب نیروی کِشنده آن را افزایش داد.
اگزوتروپی( انحراف چشم به خارج)
اگزوتروپی، یا انحراف چشم به سمت خارج، دیگر نوع شایع استرابیسم است. این حالت بیشتر زمانی اتفاق میافتد که کودک روی شی ای در دور دست تمرکز میکند. اگزوتروپی اغلب متناوب (Intermittent) بوده و مخصوصاً در هنگام خستگی یا استرس در کودک بروز میکند. والدین اظهار میدارند که کودک در مقابل نور آفتاب یک پلک خود را جمع میکند. گر چه عینک، ورزش چشمی یا منشور در این حالت نیز به کنترل چرخش چشم به سمت خارج کمک میکند ولی در اکثر موارد لازم است نوعی عمل جراحی صورت گیرد.
هیپوتروپی
هیپرتروفی یا انحراف عمودی به حالتی گفته میشود که یک چشم رو به بالا یا پایین نگاه میکند، در حالیکه چشم دیگر در حالت خنثی است و ثابت رو به جلو نگاه میکند. این نوع انحراف چشم بسیار نادر است.
ایزوتروپی تطابقی
ایزوتروپی تطابقی شکل شایع ایزوتروپی است که بیشتر در کودکان دور بین سنین ۲ سال یا بالاتر اتفاق میافتد. کودک در سنین پایین، قادر است برای جبران دوربینی خود، تلاش تطابقی خود را افزایش دهد ولی اینکار مشخصاً سبب انحراف چشم ها به سمت داخل میشود. برای جبران ایزوتروپی تطابقی، به کودک عینک داده میشود. برای جبران ایزوتروپی تطابقی، به کودک عینک دو کانونی داده میشود. عینک تلاش تطابقی مزبور را کاهش داده و می تواند چشم ها را به وسط آورد. در برخی موارد استفاده از نوع بخصوصی از عینک های دو کانونی ضروری است. و گاهی می توان از قطره های چشمی، و لنزهای مخصوصی بنام منشور (Prism) استفاده نمود. گاهی اوقات ورزشهای چشمی نیز به اصلاح این حالت در کودکان بزرگتر کمک میکند.
جراحی انحراف چشم (استرابیسم)
هیچ گاه و در جریان هیچ نوع عمل جراحی، کره چشم از محل خود خارج نمیشود. جراحی استرابیسم در واقع ایجاد برشی کوچک در بافت پوشاننده چشم است که به چشم پزشک امکان میدهد تا به عضلات زیرین این بافت دسترسی پیدا کند. اینکه کدام عضلات تحت عمل جراحی قرار گیرند بستگی به جهت چرخش چشم دارد. گاهی اوقات لازم است هر دو چشم تحت عمل جراحی قرار گیرد. جهت عمل جراحی استرابیسم در اطفال، بیهوشی ضرورت دارد ولی جراحی بزرگسالان با بی حسی موضعی نیز امکان پذیر است. بهبودی سریع است. فرد اغلب ظرف چند روز به فعالیتهای طبیعی اش بر می گردد. بعد از جراحی، گاهی استفاده از عینک یا منشور نیز ضرورت پیدا میکند. گاهی اوقات ممکن است اصلاح انجام شده بیشتر یا کمتر از مقدار موردنظر باشد که در آن صورت انجام عملی دیگر ضرورت خواهد یافت. توصیه میشود جراحی اصلاحی استرابیسم هر چه سریعتر صورت گیرد زیرا شیرخوار به محض اینکه چشم هایش مستقیم شد امکان دید طبیعی و دید دو چشمی را پیدا خواهد کرد. از طرف دیگر لوچی چشم میتواند بر اعتماد به نفس کودک نیز نقشی منفی داشته باشد. همانند هر عمل جراحی، جراحی بر روی عضلات چشم نیز با عوارضی همراه است. این عوارض شامل عفونت، خونریزی و دیگر عوارض نادری است که میتواند به از دست دادن دید بیانجامد. با اینحال، جراحی استرابیسم معمولاً درمانی بی خطر و موثر است و در عین حال هیچگاه جای عینک و یا آمبلیوپ درمانی را نمیگیرد.