بلفاریت یا التهاب پلک چیست؟
بلفاريت التهاب لبه پلک است که معمولاً دوطرفه میباشد. این بیماری شایع بوده و از زمان کودکی آغاز شده، معمولاً در تمام طول زندگی ادامه یافته و در دهه هفتم و هشتم علائم آن بیشتر نمایان میگردد. خلاص شدن از آن بطور کامل بسیار دشوار است.
علل:
این بیماری بر اثر یک ابتلا به یک عفونت خفيف باکتریایی یا بیماری پوستی منتشر مثل درماتیت شورهای (سبورئیک) ایجاد میشود. در هر دو نوع بیماری شخص مستعد ابتلا به عفونتهای مکرر ملتحمه (کونژنکتیویت) میباشد.
علائم و نشانهها:
علائمی که معمولاً در بلفاریت دیده میشوند عبارتند از: خارش، سوزش، اشک ریزش، احساس جسم خارجی باشن ریزه در چشم، خشکی و قرمزی لبه پلک، چسبیدن لبه پلکها به یکدیگر به ویژه هنگام صبح. پوسته پوسته شدن روی مژهها و در گوشه چشم یا روی پلک غالبا به همراه شوره سر، ابروها و گوش میباشد. بلفاریت گاه با کیست و گل مژه (عفونت غدد ریز در محل اتصال مژهها به لبه پلک) روی پلکها همراه میشود.(شکل 1)
در صورت وجود چنین علائمی مراجعه به چشم پزشک لازم است. چنانچه بلفاریت ناشی از عفونت میکروبی باشد ممکن است در درازمدت سبب ضخیم شدن لبههای پلک، متسع شدن مویرگها، رشد مژهها به طرف داخل چشم (تریکیاز)، ریزش مژهها، برگشتن پلک به طرف خارج (اکتروپیون) یا داخل (انتروپیون) شود. همچنین قرنیه ممکن است خراشیده گردد. قرمزی و ناراحتی چشم اغلب در اثر محرکهای موجود در هوا مثل دود سیگار، بخار و دود ناشی از آشپزی و گاهی به دنبال استفاده از لوازم آرایشی چشم تشدید شود.
تشخيص:
شورهها معمولاً در انواع میکروبی خشک بوده، پلکها زخمی هستند و مژهها تمایل به ریزش دارند ولی در انواع شورهای (سبورئیک) قرمزی لبه پلکها کمتر بوده، پلکها زخمی نیستند و شورهها نیز چربترند. تفکیک این علائم پزشک را در تشخیص علت ابتلا یاری میکند.
پیشگیری و درمان:
آگاه نمودن بیمار از ماهیت و سیر بیماری بسیار مهم است. تفهیم این نکته ضروری است که بیماری پدیدهای مزمن بوده و تا آخر عمر گریبانگیر بیمار میباشد و اگر درمان متوقف شود، التهاب و عفونت مجددا برخواهد گشت. بنابراین منظور از درمان رفع وضعیت فعلی نیست بلکه هدف درمان، جلوگیری از رخ دادن مجدد آن است.
درمان بلفاریت ممکن است مشکل باشد زیرا معمولاً عود کننده است. بسته به نوع آن درمان ممکن است شامل کمپرس گرم روی پلکها، تمیز کردن آنها، استفاده از آنتیبیوتیک ویا ماساژ پلک باشد. اگر بلفاریت سبب خشکی چشم شود ممکن است استفاده از قطرههای اشک مصنوعی یا پمادهای روان کننده (که سبب کم شدن اصطحکاک پلک با سطح چشم میشود) هم لازم باشد. گاهی برای کنترل التهاب از داروهای حاوی استروئید (کورتوندار) هم استفاده میشود ولی اثرات جانبی این داروها مانع استفاده دراز مدت از آنهاست. لازم به ذکر است که مصرف قطره آنتیبیوتیک و استروئید معمولاً پس از دو تا سه هفته قطع میگردد ولی شستشوی مژهها با شامپو برای همیشه ادامه خواهد یافت.
پوستهها موجب انسداد غدد چربی پلک وایجاد التهاب میگردند. کمپرس گرم سبب شل شدن پوستههای روی چشم و جداشدن راحتتر آنها میشود. برای انجام کمپرس گرم، ابتدا دستها را بشویید و حولهای را که با آب گرم مرطوب شده است را روی چشمان بسته خود قرار دهید. در ابتدای دوره درمان، چشم پزشک ممکن است این کار را ۴ بار در روز و هر بار به مدت ۵ دقیقه تجویز کند. پس از آن کمپرس گرم ممکن است یک بار در روز و به مدت چند دقیقه کافی باشد. (شکل 2)
تمیز کردن پلکها برای درمان بلفاریت ضروری است. چشم پزشک ممکن است برای تمیز کردن پلکها استفاده از آب به تنهایی، آب نمک، شامپو بچه رقیق شده با آب گرم، و یا داروهای خاصی را که برای شستشوی پلک وجود دارند برای مدت حداقل ۲ دقیقه توصیه کند. برای تمیز کردن پلکها ابتدا دستها را شسته و سپس یک، حوله تمیز، گوش پاک کن یا یک تکه گاز را در داخل آب جوشیدهای که سرد شده است بزنید. به آرامی حوله یا گوش پاک کن را در طول مژهها و لبه پلک از داخل به خارج بکشید. سپس پلکها را با آب سرد بشویید. پس از آن با استفاده از یک حوله، گوش پاک کن یا پارچه تمیز دیگر همین کار را برای چشم دیگر انجام دهید. در دو تا سه هفته اول درمان، انجام این کار ممکن است چندین بار در روز لازم باشد ولی با ادامه درمان یک بار در روز کافی است. (شکل 3)
در بعضی از موارد بلفاریت به بیمار توصیه میشود از شامپوهای ضد شوره برای سر و ابروها نیز استفاده کند. درمان آنتیبیوتیکی تنها در بعضی موارد لازم است. چشم پزشک ممکن است در این موارد یک پماد آنتیبیوتیک موضعی و یا آنتیبیوتیک خوراکی تجویز کند. در صورتی که غدد چربی پلکها نیز اختلال عملکرد داشته باشند ممکن است ماساژ پلک برای خارج کردن چربی اضافی لازم باشد. نحوه انجام ماساژ در این موارد توسط چشم پزشک به بیمار آموزش داده میشود.
ممکن است چشم پزشک از بیمار بخواهد در صورتی که از لنز تماسی استفاده میکرده است در طول درمان بلفاریت و حتی بعد از آن از لنز استفاده نکند. در شرایط خاص برای بعضی از این بیماران لنزهای با نفوذپذیری بالا تجویز شده یا توصیه میشود که دفعات تعویض لنز را بیشتر کنند. در صورت بروز هرگونه مشکل باید از روش دیگری برای اصلاح عیب انکساری استفاده کرد.
توصیهها:
ـ رعایت بهداشت در کنترل بیماری بسیار کمک کننده است.
ـ اگر پوست شما چرب است، برای کاهش ترشح چربی، یک دستمال گرم تمیز را برای حدود ۲ تا ۳ دقیقه، روی چشمهای خود در حالی که بسته هستند قرار دهید.
ـ دستها باید قبل از شروع درمان کاملا شسته شوند.
ـ وجود یک آیینه و نور مناسب در هنگام پاک کردن چشمها الزامی است.
ـ بهتر است حتی المقدور از مواد آرایشی چشمی نیز پرهیز گردد زیرا علاوه بر تحریک چشم ممکن است مانع شستشوی پلک و ماساژ درمانی مؤثر گردد.