تراخم چیست؟
تراخم شایعترین علت کوری چشم به دلیل عفونت بخصوص در جوامع در حال توسعه است. این بیماری یک عفونت چشمی شدید و مزمن است که در مناطق فقیر با سطح بهداشت پایین، مناطق گرم و خشک، آب و هوای همراه با گرد و خاک، در کشورهای در حال توسعه و جایی که آب کم است شایعتر میباشد. این بیماری در ایران نیز در نواحی جنوب و بخصوص خوزستان شیوع زیادی داشته و امروزه در کشورهای توسعه و در حال توسعه یافته رو به ریشهکنی است. با وجود اینکه بیماری خوشبختانه در حال ریشهکن شدن است هنوز شایعترین علت کوری در افراد مسن مناطق مذکور است.
تراخم دو مرحله دارد. مرحله اول، عفونت فعال ملتحمه توسط باکتری کلامید یا تراکوماتیس میباشد. این مرحله از بیماری بسیار مسری است. در مرحله بعدی، بیماری سبب آسیب به قرنیه میشود. عفونتهای مکرر سبب متورم شدن ریشه مژهها و برگشتن مژهها به سمت داخل چشم در نتیجه خراش دادن قرنیه میشود. این خراش دردناک بوده و سبب اسکار روی قرنیه و در نهایت کدر شدن آن میشود. عفونت مکرر، گسترده و درمان نشده منجر به کوری خواهد شد حال آن که درمان بموقع بیماری فرد را از کوری نجات خواهد داد.
ابتلا به تراخم ایمنی دائمی ایجاد نکرده و احتمال ابتلای مجدد وجود دارد. بیشترین شیوع بیماری در کودکان سنین ۳ تا ۵ سال دیده میشود. در بعضی از جوامع نیز بیش از 90% کودکان زیر ۵ سال به این بیماری مبتلا هستند.
تراخم معمولاً دوطرفه است و از طریق تماس مستقیم، استفاده از وسایل شخصی مشترک، تماس با پشه و مگس و معمولاً از سایر اعضای خانواده منتقل میشود. لذا افراد خانواده نیز باید توسط پزشک معاینه شوند. این بیماری در زنان شایعتر از مردان است.
علائم و نشانهها:
علائم اولیه بیماری شامل درد و تورم پلکها، ترشح، اشک ریزش، ترس از نور، پرخونی چشم، تاری دید هستند. تمامی نشانههای تراخم در پلک فوقانی، قسمت بالایی ملتحمه و قرنیه شدیدتر از قسمت پایینی است. در صورت عدم درمان در این مرحله بتدریج عروق خونی روی قرنیه رشد خواهند کرد.
در نتیجه تکرار عفونت عوارضی چون اشک ریزش، افتادگی پلک، انسداد مجاری اشک و برگشتن مژهها به داخل پلک بیمار را درگیر خواهد کرد.
معمولاً یک هفته بعد از تماس علائم بیماری بتدریج بروز خواهند کرد. شروع بیماری در کودکان یا شیرخواران آهسته است و ممکن است بیمار با عوارض کم یابدون عوارض بهبود یابد. اما بیماری در بالغین به صورت شدید آغاز میشود و عوارض زودتر به وجود میآید.
تشخيص:
شرح حال بیمار (خصوصاً سابقه حضور در مناطق پر خطر)، معاینه بالینی و فرستادن نمونهای از تراشیدههای ملتحمه جهت رنگآمیزی و کشت به آزمایشگاه بهترین راه برای تشخیص میباشد.
پیشگیری و درمان:
تراخم بیماری قابل پیشگیری است. انتقال این بیماری با تماس مستقیم صورت میگیرد بنابراین تماس کودکان، والدین و اعضا فامیل به راحتی موجب انتقال بیماری خواهد شد. باکتری میتواند بوسیله استفاده از حوله، پتو یا بالش مشترک نیز انتقال یابد. بعلاوه نوعی مگس نیز که قادر به تخمکگذاری روی صورت انسان است میتواند ناقل این باکتری باشد. از عواملی که احتمال انتشار بیماری را افزایش میدهند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ـ عدم رعایت بهداشت فردی
ـ دفع نامناسب زباله و فضولات
ـ در دسترس نبودن آب کافی جهت شستشو و استفاده از بستر مشترک
ـ تماس نزدیک با حیوانات
پیشگیری بستگی به رعایت بهداشت مناسب فردی و عمومی دارد. در درمان تراخم نیز در صورت عدم رعایت بهداشت محیط و فردی کاری مفید نخواهد بود و بیماری مجددا بروز خواهد کرد. جهت درمان از روشهای زیر استفاده میشود:
الف) درمان طبی: در مراحل اولیه تراخم، درمان توسط آنتیبیوتیک خوراکی به تنهایی جهت ریشه کردن تراخم کافی است. تمام خانواده باید همزمان درمان شوند.
ب) درمان جراحی: در مراحل بعدی تراخم، که شامل دردناک شدن چشم و بروز ناهنجاریهای پلکی است، جراحی احتياج میباشد. همچنین در مواردی که قرنیه کدر شده و سبب اختلال دید میشود پیوند قرنیه جهت بهبود دید میتواند کمک کننده باشد ولی نتیجه ممکن است بسیار خوب نباشد.
توصیهها:
ـ اگر به نواحی و مناطقی که تراخم همه گیر است مسافرت میکنید، بهداشت فردی را کاملا رعایت کنید.
ـ چنانچه به سبب ابتلا به تراخم درمان آنتیبیوتیکی شده اید و یا جراحی داشته اید، احتمال ابتلای مجدد را در نظر داشته باشید و در صورت بروز هرگونه مشکل با چشم پزشک خود مشورت کنید.
ـ از مالیدن چشمهای خود پرهیز کنید مگر اینکه دستهای خود را شسته باشید.
ـ هر روز حوله و لباسهای خود را عوض کرده و بشویید و از وسایل شخصی دیگران استفاده نکنید.
ـ روبالشی خود را هر روز عوض کنید.
ـ از لوازم آرایشی چشمها بخصوص سرمه (ریمل) استفاده نکنید.
ـ هیچگاه از لوازم آرایشی چشم سایرین استفاده نکنید.
ـ دستورات چشم پزشک خود را جهت استفاده کردن از لنزهای تماسی به دقت و درستی ادامه دهید.
ـ اگر فرزند شما به تراخم مبتلا شده، از تماس فرزند خود با دیگر بچهها جلوگیری کنید.
ـ رعایت کردن بهداشت محیط جهت جلوگیری از انتقال عفونت توسط پشهها و مگس الزامی است.