لطفا خودتون رو معرفی بفرمایید

دکتر عباس زارع مقدم هستم٬ متخصص چشم و فوق تخصص جراحی شبکیه و لیزر٬ از دانشگاه علوم پزشکی ایران. از ابتدای سال ۸۳ به صورت اختصاصی بر روی شبکیه کار می‌کنم. عمدتا بیماران من بیماران دیابتی هستند.

دیابت چیست؟

دیابت یک بیماری سیتمیک هست که کل اعضای بدن را درگیر میکند. و دارای دو نوع ۱ و ۲ می‌باشد که ۹۰ درصد این بیماری روی نوع ۲ می‌باشد. که در اینجا هدف ما بیشتر تاکید بر تاثیرات دیابت بر چشم هست.

لطفا در خصوص شیوع و احتمال ابتلا به دیابت کمی توضیح بفرمایید.

شیوع دیابت در جهان ۶ تا ۷ درصد و در ایران ۷ درصد است. در ایران حدود ۷ میلیون و در جهان پیشبینی شده بود تا سال ۲۰۱۲ حدود ۲۶۰ میلیون نفر مبتلا شده باشند که متاسفانه این رقم به عدد ۳۶۰ میلیون نفر رسید و تا امروز حدودا ۳۶۶ میلیون در جهان از این بیماری رنج می‌برند. طبق پیشبینی های جهانی و با بررسی میران رشد شیوع دیابت تا سال ۲۰۳۰ عدد ۵۴۰ میلیون برای مبتلایان به این بیماری تخمین زده شده است.

ارتباط دیابت با چشم چیست؟

برای اینکه دلیل اهمیت بیماری دیابت و ارتباط آن با چشم را باید بدانیم باید بگویم که در حال حاضر شایعترین علت کم بینایی یا نابینایی در افراد بین سنین ۲۵ تا ۷۴ سال دیابت می‌باشد (رتینوپتی). این یعنی اوج سن فعال بودن یک جامعه. بطور کلی از هر ۴ نفر مبتلا به دیابت بعد از ۱۵ سال ۳ نفر از آنها مبتلا به عوارض دیابت چشم یا رتینوپتی با درجات و شدت مختلف می‌شوند.

دیابت در بدن عروق ریز بدن یعنی میکرو واسکولار ها را درگیر می‌کند. یعنی فقط چشم نیست که در این بیماری درگیر می‌شود و هرکجای بدن که نیاز به خون رسانی با عروق ریز دارد٬ در این بیماری درگیر می‌شود٬ مانند اندام هایی همچون مغز٬ قلب٬ کلیه ها و شبکیه و سایر اندام هایی که از نظر متابولیکی فعال هستند.

ریز فاکتورهای موثر در دیابت چه مواردی هستند؟

ژنتیک

ژنتیک در نوع ۲ بسیار اهمیت دارد. هرچند که تاکنون ژنی که موجب ایجاد دیابت شود یافت نشده ولی افرادی که از پدر یا مادر مبتلا به دیابت نوع ۲ متولد شوند تا بین ۲ تا ۵ درصد احتمال مبتلا شدن به دیابت در آنها بیشتر خواهد بود. و اگر یکی  از افراد خانواده شخصی مثل خواهر یا برادر درگیر دیابت شود احتمال ابتلا به دیابت در آن شخص بین ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر از افراد دیگر خواهد بود.

جنسیت

در نوع ۲ جنسیت فرقی ندارد ولی در نوع ۱ هست که عوارض شدید در مردها بیشتر است.

سن

هرچه سن بیشتر شود احتمال ابتلا به دیابت بسیار بیشتر است. ولی رتینوپتی یا دیابتی که چشم را درگیر کرده باشد در افراد زیر ۱۳ اصلا تا کنون مشاهده نشده است.

زمان ابتلا به دیابت

هرچه زمان دیابت در بدن بیشتر باشد خطر ابتلا به عوارض دیابت افزایش می‌یابد. این مهمترین ریز فاکتور در خطر ابتلا به عوارض دیابت از جمله رتینوپتی می‌باشد.

فشار خون

هرچه شخص مبتلا به دیابت فشار خون بالاتری داشته باشد عوارض و خطرات دیابت در او افزایش بیشتری خواهد داشت. برای مثال اگر شما یک میلیمتر از فشار سیستولیک خود را کاهش بدهید تا ۱۳٪ عوارض دیابت مثل رتینوپتی کاهش می‌یابد.

درگیری های کلیوی

افرادی که درگیری های کلیوی دارند احتمال رتینوپتی در آنها افزایش می‌یابد.

چربی خون

سیگار

الکل

چاقی یا افزایش BMI

پایین بودن فعالیت های بدنی

علائم

در مراحل اولیه درگیر شدن افراد دیابتی به رتینوپتی٬ بیماران هیچگونه علائمی را متوجه نخواهند شد و معمولا زمانی که متوجه این عارضه می‌شوند بیماری تا حد زیادی پیشرفت کرده. پس افراد دیابتی باید به صورت مرتب به چشم پزشک متخصص مراجعه کنند و تحت مراقبت باشند تا قبل از درگیر شدن به رتینوپتی بتوانند جلوی پیشروی آن را بگیرند.

هدف از درمان دیابت

طبق اعلام انجمن دیابت آمریکا هدف از درمان شامل موارد زیر می‌باشد.

قند خون بین ۷۰ تا ۱۳۰ میلی گرم در صد

قند خون ۲ ساعته زیر ۱۸۰

قند خون سه ماهه Hg A1C کمتر از ۷

تری گلیسیرین زیر ۱۵۰

چربی LDL زیر ۱۰۰

فشارخون زیر ۱۳۰ روی ۸۰

دیابت در بدن و در چشم چه می‌کند؟

عروق ریز بدن را درگیر می‌کند و موجب تخریب میکرو واسکولار ها ‌می‌شود و این عروق را نشت پذیر یا تراوا می‌کند. به اصطلاح پزشکی دیابت در بدن میکرو واسکولار کامپلیکیشن‌ می‌دهد. و باعث ضخیم شدن دیواره عروق می‌شود که در نیتجه آن خون رسانی به بافت ها کم می‌شود. و از طرفی هم نشت خون موجب نفوذ چربی به داخل خون ‌می‌شود. حال برای جبران این بسته شدن خون ها در بافت های بدن و در این مورد خاص صحبت ما در شبکیه چشم بدن شروع به ایجاد عروق خونی ریز جدید می‌کند که به این پدیده نئو واسکولاریزیشن  Neo Vascularization گفته می‌شود که معمولا کارایی ندارند و مانند علف هرز رشد می‌کنند و با کوچکترین فشاری پاره شده و موجب خون ریزی و مشکلات دیگر می‌شوند.

برای کاهش عوارض بیماری دیابت در بدن چه باید کرد؟

کنترل مناسب قند خون و نوسانات آن

کنترل مناسب فشار خون

کنترل چربی خون

کاهش وزن

عدم استعمال سیگار و مشروبات الکلی

افزایش فعالیت های مستمر روزانه

درمان دیابت چگونه است؟

به طور کلی درمانی برای دیابت وجود ندارد و کلیه فعالیت هایی که در خصوص دیابت انجام می‌شود در راستای کنترل آن می‌باشد. به قول دکتر جاسلین

کسی با دیابت می‌تواند بیشتر عمر کند که بیشتر می‌داند.

اهمیت دانش بیماران در خصوص دیابت بسیار زیاد است. زیرا می‌توانند سطح کیفی زندگی خود را افزایش دهند و با رعایت یک سری اصول٬ از زندگی نرمال بهرمند شوند. با کنترل موفق دیابت ‌می‌توان تا ۹۰ درصد عوارض آن را کاهش داد. و باید در نظر گرفت که با کنترل دیابت عوارض رخ داده قبلی را نمی‌توان بهبود داد. فقط با کنترل می‌توان سلامت بخش های سالم را حفظ کرد. در خصوص رتینوپتی زمان شروع درمان بسیار اهمیت دارد. در خصوص دیابت نوع ۱ از زمان تشخیص بعد از ۳ تا ۵ سال چشم بیمار باید معاینه شود و پس از آن هر سال یکبار باید بیمار مورد معاینه چشم پزشک قرار بگیرد. در نوع ۲ به دلیل اینکه خود دیابت علائمی ندارد باید به محض تشخیص بیماری مورد معاینه چشمی قرار بگیرد و پس از آن سالانه یکبار باید مورد معاینه چشم پزشک قرار بگیرد.

انواع درمان رتینوپتی یا همان جلوگیری از پیشرفت دیابت چشم چیست؟

سه نوع درمان برای رتینوپتی وجود دارد

۱. لیزر که از سالها قبل مورد استفاده بود و هنوز جزو روش های اصلی محسوب می‌شود.

امروزه بیماران دیابتی افراد بسیار خوش شانسی هستند زیرا روش تزریق های داخل چشمی تا حد زیادی جلوی پیشرفت بیماری را می‌گیرد. مخصوصا در افرادی که به درمان مقاوم بوده اند. تزریق های داخل چشمی می‌تواند توام با لیزر درمانی باشد و یا حتی با عمل جراحی باشد و یا به تنهایی. که کاملا بستگی به تشخیص پزشک دارد. در این روش در واقع نسج سوزانده می‌شود زیرا در زمان بروز رتینوپتی چشم دچار کن خونی می‌شود و متعاقبا دچار کم اکسیژنی می‌شود که این پدیده تولید VGEF می‌کند که وظیفه رگزایی برای جبران این کم خونی دارد. و چون خون رسانی کم شده بخش های از چشم که در بینایی مرکزی تاثیری ندارند با لیزر سوزانده می‌شوند مانند محیط شبکیه٬ تا همان مقدار کم خونی که به چشم می‌رسد به بخش های اصلی مانند عصب بینایی برسد. در واقع تلاش در حفظ دید مرکزی هست.

۲. تزریق داخل چشمی

در خصوص لیزر درمانی یکی از روشهای بسیار خوب می‌باشد و هنوز جایگاه خود را حفظ کرده و در برخی موارد ممکن است نیاز به تکرار نیز داشته باشد. تزریق داخل چشمی در واقع داروهایی هستند که جلوی رگزایی که توسط ماده VGEF که در بدن وظیفه رگزایی دارند را می‌گیرد. داروهایی مانند Avestin و یا دارویی جدیدی به نام Eylea که در واقع Anti VGEF هستند که خوشبختانه در ایران بسیار کم هزینه تر از کشورهای دیگر مانند کشورهای اروپایی و آمریکایی انجام می‌شود.

۳. جراحی

در روش عمل جراحی که به آن ویکرکتومی گفته می‌شود به این صورت است که مایع زجاجیه خارج شده و بافت هایی که در اثر دیابت به وجود آمده به همراه مایع زجاجیه خارج می‌شود و محیط کاملا پاکسازی می‌شود و درون چشم با سرم BSS مجددا پر می‌شود و سپس این سرم توسط خود بدن با زلالیه جایگزین می‌شود. و البته امروزه با پیشرفت عمل٬ به دلیل تجهیزات بهتر نتایج بهتری نیز حاصل می‌شود.

حرف آخر

هیچگاه نا امید نشوید و به صحبت های بیماران دیگران توجه نکنید زیرا ممکن است فردی با شرایط خاص خودش مثلا به دلیل مراجعه دیر هنگام و یا به دلیل فیزیک بدن آن شخص و میزان پیشرفت بیماری از درمان نتیجه ی مطلوبی نگرفته باشد. ولی شما باید مراحل درمان خود را طی کنید و امیدوار باشید زیرا اگر به موقع مراجعه شود می‌توانید دیدی مناسب و عالی را تا آخر عمر حفظ نمایید.