متن مصاحبه با دکتر عباس زارع مقدم در خصوص بیماری دیابت
مصاحبه دکتر عباس زارع مقدم، متخصص چشم و فوق تخصص جراحی شبکیه و لیزر در خصوص بیماری دیابت و اثرات آن بر چشم
لطفا خودتون رو معرفی بفرمایید
دکتر عباس زارع مقدم هستم٬ متخصص چشم و فوق تخصص جراحی شبکیه و لیزر٬ از دانشگاه علوم پزشکی ایران. از ابتدای سال ۸۳ به صورت اختصاصی بر روی شبکیه کار می‌کنم. عمدتا بیماران من بیماران دیابتی هستند.
دیابت چیست؟
دیابت یک بیماری سیتمیک میباشد که تقریبا تمام اعضای بدن را درگیر میکند. و دارای دو نوع ۱ و ۲ میباشد که ۹۰ درصد این بیماری از نوع ۲ میباشد. که در اینجا هدف ما بیشتر تاکید بر اثرات دیابت بر چشم میباشد.
لطفا در خصوص شیوع و احتمال ابتلا به دیابت کمی توضیح بفرمایید.
شیوع دیابت در جهان ۶ تا ۷ درصد میباشد. در ایران حدود ۷ میلیون بیمار دیابتی داریم و در جهان پیش بینی شده بود تا سال ۲۰۱۲ حدود ۲۶۰ میلیون نفر مبتلا شده باشند که متاسفانه این رقم به عدد ۳۶۰ میلیون نفر رسید و تا امروز حدودا ۳۶۶ میلیون در جهان از این بیماری رنج می‌برند. طبق پیشبینی های جهانی و با بررسی میزان رشد شیوع دیابت تا سال ۲۰۳۰ عدد ۵۴۰ میلیون برای مبتلایان به این بیماری تخمین زده شده است.
ارتباط دیابت با چشم چیست؟
برای اینکه دلیل اهمیت بیماری دیابت و ارتباط آن با چشم را بدانیم باید بگویم که در حال حاضر شایعترین علت کم بینایی یا نابینایی در افراد بین سنین ۲۵ تا ۷۴ سال دیابت میباشد (رتینوپتی). این سن یعنی اوج سن فعال بودن یک جامعه. بطور کلی از هر ۴ نفر مبتلا به دیابت بعد از ۱۵ سال ۳ نفر از آنها مبتلا به عوارض چشمی دیابت یا رتینوپتی با درجات و شدت مختلف می‌شوند.
دیابت در بدن بیشتر عروق ریز بدن یعنی میکرو واسکولار ها را درگیر میکند. یعنی فقط چشم نیست که در این بیماری درگیر میشود و هر عضوی از بدن که نیاز به خون رسانی با عروق ریز دارد٬ در این بیماری درگیر میشود٬ عضوهایی همچون مغز، قلب، کلیه ها و شبکیه و سایر اندام هایی که از نظر متابولیکی فعال هستند.
عوامل مستعدکننده در دیابت و عوارض آن چه مواردی هستند؟
-
فشار خون
هرچه شخص مبتلا به دیابت فشار خون بالاتری داشته باشد عوارض و خطرات دیابت در او افزایش بیشتری خواهد داشت. برای مثال اگر شما یک درجه فشار سیستولیک خود را کاهش بدهید تا ۱۳٪ عوارض دیابت مثل رتینوپتی کاهش می‌یابد.
-
درگیری های کلیوی
افرادی که درگیری های کلیوی دیابت دارند احتمال رتینوپتی در آنها افزایش می‌یابد.
از جمله عوامل ریسک فاکتورهای دیگر میتوان به
-
چربی خون
-
سیگار
-
الکل
-
چاقی یا افزایش BMI
-
پایین بودن فعالیت های بدنی اشاره کرد
-
ژنتیک
ژنتیک در نوع ۲ بسیار اهمیت دارد. هرچند که تاکنون ژنی که موجب ایجاد دیابت شود یافت نشده ولی افرادی که از پدر یا مادر مبتلا به دیابت نوع ۲ متولد شوند تا بین ۲ تا ۵ درصد احتمال مبتلا شدن به دیابت در آنها بیشتر خواهد بود. و اگر یکی از افراد خانواده شخص مثل خواهر یا برادر درگیر دیابت شود احتمال ابتلا به دیابت در آن شخص بین ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر از افراد دیگر خواهد بود.
-
جنسیت
در نوع ۲ جنسیت فرقی ندارد ولی در نوع ۱ هست که عوارض شدید در مردها بیشتر است.
-
سن
هرچه سن بیشتر شود احتمال ابتلا به بیماری دیابت بسیار بیشتر است. ولی عوارض چشمی دیابت در افراد زیر 13 سال تقریبا نادر است.
-
زمان ابتلا به دیابت
هرچه زمان ابتلا به دیابت در بدن بیشتر باشد خطر ابتلا به عوارض دیابت افزایش می‌یابد. این مهمترین ریسک فاکتور در خطر ابتلا به عوارض دیابت از جمله رتینوپتی میباشد.
علائم رتینوپاتی دیابتی
در مراحل اولیه درگیری چشمی دیابت، بیماران هیچگونه علائمی را متوجه نخواهند شد و معمولا زمانی که متوجه این عارضه می‌شوند بیماری تا حد زیادی پیشرفت کرده. پس افراد دیابتی باید به صورت مرتب به چشم پزشک متخصص مراجعه کنند و تحت مراقبت باشند تا قبل از درگیر شدن به رتینوپتی بتوانند زمان درگیری را به تعویق بیندازند و یا اگر مبتلا به عوارض چشمی شده‌اند، سرعت پیشرفت آن را کند کنند.
برای کاهش عوارض بیماری دیابت در بدن چه باید کرد؟
- کنترل مناسب قند خون و نوسانات آن
- کنترل مناسب فشار خون
- کنترل چربی خون
- کاهش وزن
- عدم استعمال سیگار و مشروبات الکلی
- افزایش فعالیت های مستمر روزانه
هدف از درمان بیماری دیابت
طبق نظر انجمن دیابت آمریکا هدف از درمان موارد زیر میباشد و یا اینکه با درمان باید به اهداف زیر برسیم؛
- قند خون بین ۷۰ تا ۱۳۰ میلی گرم در صد
- قند خون ۲ ساعته زیر ۱۸۰
- قند خون سه ماهه Hg A1C کمتر از ۷ درصد
- تری گلیسیرین زیر ۱۵۰ میلی گرم درصد
- چربی LDL زیر ۱۰۰ میلی گرم درصد
- فشارخون زیر ۱۳۰ روی ۸۰ میلیمتر جیوه
دیابت در بدن و در چشم چه میکند؟
دیابت در بدن بیشتر عروق ریز را درگیر میکند و موجب بسته شدن و تخریب میکرو واسکولار ها میشود و این عروق را نشت پذیر یا تراوا میکند. به اصطلاح پزشکی دیابت در بدن میکرو واسکولار کامپلیکیشن (عارضه) می‌دهد. و باعث ضخیم شدن دیواره عروق میشود که در نیتجه آن خون رسانی به بافت ها کم میشود. و از طرفی هم نشت خون موجب نفوذ چربی به داخل بافت میشود. حال برای جبران این بسته شدن عروق خونی در بافت های بدن و در این مورد خاص که صحبت ما در مورد شبکیه چشم بدن شروع به ایجاد عروق خونی ریز جدید میکند که به این پدیده نئو واسکولاریزیشن Neo Vascularization گفته میشود که معمولا این عروق جدید کارایی ندارند و مانند علف هرز رشد میکنند و با کوچکترین فشاری پاره شده و موجب خون ریزی و مشکلات دیگر می‌شوند.
درمان دیابت چگونه است؟
به طور کلی درمان قطعی برای دیابت وجود ندارد و کلیه اقدامات درمانی در خصوص دیابت در راستای کنترل آن میباشد. به قول دکتر جاسلین “کسی با دیابت می‌تواند بیشتر عمر کند که بیشتر می‌داند.”
اهمیت دانش بیماران در خصوص دیابت بسیار زیاد است. زیرا این افراد می‌توانند سطح کیفی زندگی خود را افزایش دهند و با رعایت یک سری اصول٬ از زندگی نرمال بهرمند شوند. با کنترل موفق دیابت میتوان تا ۹۰ درصد عوارض آن را کاهش داد. و باید در نظر گرفت که با کنترل دیابت عوارض ایجاد شده قبلی را نمی‌توان به طور کامل به حالت اولیه برگرداند. فقط با کنترل میتوان سلامت بخش های سالم را حفظ کرد. در خصوص رتینوپتی زمان شروع درمان بسیار اهمیت دارد. در خصوص دیابت نوع ۱ از زمان تشخیص بیماری بعد از ۳ تا ۵ سال چشم بیمار باید معاینه شود و پس از آن هر سال یکبار باید بیمار مورد معاینه چشم پزشک قرار بگیرد. در نوع ۲ به دلیل اینکه خود دیابت علائمی ندارد باید به محض تشخیص بیماری مورد معاینه چشمی قرار بگیرد و پس از آن سالانه یکبار باید مورد معاینه چشم پزشک قرار بگیرد.
درمان‌های مختلف در عوارض چشمی دیابت
سه نوع درمان برای رتینوپتی وجود دارد؛
-
تزریق داروهای مختلف داخل چشمی
امروزه بیماران دیابتی افراد بسیار خوش شانسی هستند زیرا روش تزریق های داخل چشمی تا حد زیادی جلوی پیشرفت بیماری را می‌گیرد. مخصوصا در افرادی که به درمان مقاوم بوده اند. تزریق های داخل چشمی می‌تواند توام با لیزر درمانی باشد و یا حتی با عمل جراحی باشد و یا به تنهایی. که کاملا بستگی به تشخیص پزشک دارد. در تمام روش‌ها هدف این است که دید مرکزی بیمار حفظ شود. حتی اگر گاهی نیاز باشد که دید محیطی بیمار را با روش‌هایی مثل لیزر از بین ببریم تا دید مرکزی حفظ شود.
در خصوص لیزر درمانی یکی از روشهای بسیار خوب میباشد و هنوز جایگاه خود را حفظ کرده و در برخی موارد ممکن است نیاز به تکرار نیز داشته باشد. تزریق داخل چشمی در واقع داروهایی هستند که جلوی رگزایی که توسط ماده VEGF که در بدن وظیفه رگزایی دارند را می‌گیرد. داروهایی مانند Avastin و یا دارویی جدیدی به نام Eylea که در واقع Anti VEGF هستند که خوشبختانه در ایران بسیار کم هزینه تر از کشورهای دیگر مانند کشورهای اروپایی و آمریکایی انجام میشود.
-
لیزر که از سالها قبل مورد استفاده بود و هنوز جزو روش های اصلی محسوب میشود.
-
جراحی
در روش عمل جراحی که به آن ویترکتومی گفته میشود به این صورت است که ژل زجاجیه را از چشم خارج کرده و بافت های اضافی را که در اثر دیابت به وجود آمده به همراه مایع زجاجیه خارج میکنند و محیط کاملا پاکسازی میشود و درون چشم با سرم BSS مجددا پر میشود و سپس این سرم توسط خود بدن با زلالیه جایگزین میشود. و البته امروزه با وسائل و دستگاه‌های عمل و تجهیزات بیشتر، نتایج بهتری نیز از عمل جراحی گرفته میشود.
حرف آخر
هیچگاه نا امید نشوید و به صحبت های بیماران دیگران توجه نکنید زیرا ممکن است فردی با شرایط خاص خودش مثلا به دلیل مراجعه دیر هنگام و یا به دلیل فیزیک بدن آن شخص و میزان پیشرفت بیماری از درمان نتیجه ی مطلوبی نگرفته باشد. ولی شما باید مراحل درمان خود را طی کنید و امیدوار باشید زیرا اگر به موقع مراجعه شود می‌توانید دیدی مناسب و عالی را تا آخر عمر حفظ نمایید.
Persian 
English