آب مروارید یا کاتاراکت (Cataract) چیست؟
قبلا مطلبی ساده در مورد بیماری آب مروارید نشر داده بودیم٬ ازآنجایی که شاید برخی تمایل داشته باشند تا کمی تخصصی تر به این موضوع بپردازند و مطالعه کنند تصمیم گرفتیم تا این مطلب را برای شما قرار دهیم. آب مرواريد به کدورت عدسي طبيعي چشم گفته مي شود که در پشت عنبيه و مردمک قرار دارد. عدسي يا لنز چشم ، مانند لنز دوربين عکاسي کار مي کند و نور را بر روي پرده شبکيه چشم که در عقب چشم قرار دارد متمرکز کرده و موجب ایجاد دید عالی در ما میشود .
علل زمینه ای آب مروارید:
- افزايش سن (آب مرواريد ناشي از افزايش سن شايعترين علت ایجاد آب مرواريد بوده بطوری که ۸۵ درصد از علل ایجاد آب مروارید را شامل میشود و با افزايش سن شيوع آن نیز افزايش مي يابد.)
- تروما (ضربه)
- دیابت ( اين نوع آب مرواريد در افرادي كه بيماريهاي مشخص ديگري از جمله ديابت (بيماري قند) دارند ديده مي شود.
- مصرف سیستمیک و موضعی استرویید.)
- آب مرواريد مادر زادي
کاتاراکت مادرزادی به وجود هرگونه کدورت در عدسی به هنگام تولد می گوئیم. کاتاراکت مادرزادی می تواند شدت های مختلفی داشته باشد؛ کدورت های عدسی ممکن است پیشرونده نباشد و از نظر بینایی اهمیت نداشته باشد ویا در بعضی بیماران منجر به کاهش بینایی شدید شود. آب مروارید مادر زادی ممکن است یکطرفه یا دوطرفه باشد. از هر 1000 تولد 4 مورد در هنگام تولد یا کمی بعد از آن آب مروارید مادرزادی تشخیص داده می شود. کاتاراکت مادرزادی در همه موارد نیاز به عمل جراحی ندارد؛ اما در اکثر موارد جراحی لازم است. درآب مرواریدی که کدورت فقط در قسمت های محیطی عدسی باشد، به دلیل کاهش بینایی مرکزی ممکن است نیاز به عمل جراحی نداشته باشد. همچنین کاتاراکت های خیلی کوچک ممکن است قابل توجه نبوده و نیاز به جراحی نداشته باشند. در نوزادان آب مروارید به دلایل متعددی نظیر: بیماری های ارثی، عفونت، مشکلات متابولیک ،دیابت، ضربه، التهاب یا واکنش های دارویی بوجود می آید.
تشخیص آب مروارید یا کاتاراکت
براي تشخيص آب مرواريد بايد معاينه کامل چشم پزشکي توسط چشم پزشك متخصص انجام شود. براي تشخيص صحيح، معايناتي كه توسط چشم پزشكان ما در کلینیک مرکزی انجام مي شود شامل موارد زير مي باشد:
- اندازه گيري میزان بینایی
- معاينه ظاهر چشم ها
- معاينه با دستگاه اسليت لامپ
- بررسي واکنش مردمک ها در برابر نور
- تونومتري : با اين معاينه فشار چشم اندازه گيري مي شود. افزايش فشار ممكن است علامت گلوكوم (آب سياه) باشد.
- گشاد كردن مردمك كه با مصرف قطره هاي چشمي صورت مي گيرد و به چشم پزشك اجازه مي دهد تا تمام قسمتهاي عدسي و شبكيه را كاملا معاينه كند
علائم آب مرواريد عبارتند از:
- تار شدن يا محو شدن بينايي
- درخشندگي زياد نور اتومبيل ها در شب
- خيرگي و پخش نور چراغها و نور آفتاب
- ديدن هاله اطراف چراغها
- كاهش ديد در نور شديد آفتاب
- کاهش دید در شب
- افزايش ديد نزديك
- تغيير مداوم شماره عينك و يا لنز تماسي
- دو بيني يا چند بيني
- كم رنگ شدن يا محو شدن رنگها
- حساس شدن به نور
- کاتاراکت درد ندارد
درمان آب مروارید یا کاتاراکت
آب مرواريد زماني نياز به جراحي دارد كه سبب کاهش دید دور، اختلال در انجام فعاليت هاي شغلي يا روزمره (مانند رانندگي، مطالعه و تماشاي تلويزيون) شود و این الزاما به معنای رسيدن آب مرواريد نيست. تکنیکی که امروزه به طور معمول برای جراحی کاتاراکت مورد استفاده قرار می گیرد و همکاران ما در کلینیک مرکزی در انجام آن بسیار کارآمد و با تجربه هستند تکنیک “فیکو امولسیفیکاسیون” است. در این تکنیک از امواج اولتراسوند برای خرد کردن عدسی استفاده می شود. وسیله ای که برای خرد کردن عدسی در این روش مورد استفاده قرار می گیرد ضخامت کمی داشته و از طریق یک برش حدوداً 3 میلی متر وارد چشم می شود. از آنجا که این برش بسیار کوچک می باشد معمولاً نیازی به بخیه ندارد و خود به خود ترمیم می شود. پس از خارج کردن عدسی کدر شده، یک عدسی مصنوعی شفاف، از طریق همان برش کوچک وارد چشم می شود. این عمل به طور معمول حدود 15 تا 20 دقیقه طول می کشد. از نظر بي هوشي نيز با پيشرفت تکنولوژي عمل، معمولا نيازي به بيهوشي عمومي وجود ندارد و با تزريق بي حسي و يا حتي ريختن قطره بي حسي عمل جراحي امکان پذير است. در مواردی که کاتاراکت بیش از حد رسیده باشد ممکن است نتوان عدسی سفت شده را با امواج اولتراسوند خارج کرد. در این حالت ممکن است جراح ناچار شود از تکنیک جراحی کاتاراکت به روش دیگری استفاده کند. در این روش عدسی کدر شده به صورت درسته از کپسول خود خارج شده، از چشم بیرون آورده می شود. برای این روش لازم است از برش های بزرگتر (بین 6 تا 10 میلی متر) استفاده کرد و لازم است محل برش نیز با بخیه های ظریف ترمیم گردد. از این رو دوره نقاهت بیماران کمی طولانی تر از روش فیکوامولسیفیکاسیون می باشد و عملا تعداد نادری از بیماران به این روش مورد عمل جراحی قرار می گیرند.
روش انجام جراحی کاتاراکت
در عمل فیکو عدسی داخل چشمی به صورت تاشو بوده و از طریق منفذ کوچک ایجاد شده به داخل چشم فرستاده می شود. این عدسی در مجاورت کپسول خلفی باز شده و اندازه اپتیک آن به 6 میلی متر میرسد و به وسیله بازوهای کناری که به آنها haptic گفته میشود در داخل کپسول، محکم قرار می گیرد. معمولاً برای ثابت نگاه داشتن عدسی ها در داخل چشم احتیاجی به بخیه وجود ندارد.
توصيه هاي قبل از عمل جراحي
- قبل از انجام عمل جراحی طبق صلاحدید پزشک معالج آزمايشات خون و ادرار را در يکي مراکز درمانی نزديک محل سکونت خود انجام و جواب آن را روز عمل به همراه داشته باشید .
- لازم است 8 ساعت قبل از انجام عمل جراحی از نوشیدن آب و استفاده از هرگونه مواد خوراکی اجتناب کنید ، در صورتي که عمل شما در شيفت عصر انجام مي گيرد، صبحانه بخوريد و در صورتي که در شيفت صبح باشد صبحانه میل نفرمایید .
- روز قبل از عمل استحمام کنيد و بهتر است که آقايان صورت خود را اصلاح کنند.
- در روز عمل ، خانم ها از آرايش بخصوص آرايش چشم اجتناب نمايند.
- حتما در روز عمل، همه داروهائي را که به علت ساير بيماريها مثل قند، فشار خون،ناراحتي قلبي و ….. مصرف مي کرده ايد، مصرف کنيد.
- شب قبل از عمل، با خيالي راحت استراحت نماييد و هيچگونه استرسي نداشته باشيد زيرا عمل خيلي راحت و آسان است.
- در روز عمل دو ساعت قبل از عمل به کلينيک مراجعه و پذيرش مي شويد.
- پس از ورود به بخش لباس مخصوص اتاق عمل مي پوشيد و پرستار چند بار قطره هاي گشاد کننده مردمک در چشم شما مي ريزد.
- پس از دراز کشيدن روي تخت اتاق عمل؛ چند بار قطره بي حسي (تتراکايين)در چشمتان چکانده مي شود. با ريختن قطره بي حسي ، چشمتان كاملا بيحس ميشود و شما در طول عمل احساس درد نخواهيد كرد.
دستورات و مراقبت های پس از عمل کاتاراکت
- چند ساعت بعد از عمل جراحي مرخص خواهيد شد.هنگام مرخص شدن قطره هاي چشمي را به طوري كه آموزش مي بينيد استفاده كنيد. شما تحویل و نحوه استفاده از
- پس از عمل جراحي به پشت بخوابيد و از خوابيدن به سمت چشمي كه عمل شده و يا به طرف شكم خودداري كنيد.
- اما از روز دوم بعد از عمل میتوانید به سمت چشم عمل شده بخوابید.
- از روز دوم میتوانید حمام بروید و وضو بگیرید .
- از روز ششم میتوانید سجده کنید.
- محافظ چشمی را تا یک هفته شبها استفاده کنید.
- در صورت نیاز از عینک آفتابی استفاده شود.
- رانندگی در روز محدودیت ندارد، بعد از سه هفته میتوانید شبها نیز رانندگی کنید.
- بلافاصله پس از عمل مي توانيد غذا بخوريد. پرهيز غذائي خاصي نداريد و رژيم غذائي بخصوصي توصيه نمي شود.
- در صورت احساس درد و ناراحتي، از قرص استامينوفن استفاده کنيد.
- شبها كه به بستر ميرويد نياز به ريختن قطره نيست .
- بين دو قطره حداقل 5 دقيقه فاصله بگذاريد.
- افزايش اشك ريزش بعداز عمل كاتاراكت طبيعي است. همينطور مقادير كم ترشحات در هنگام بيدار شدن از خواب که باعث مي شود مژه ها به هم بچسبد. اين ترشحات را مي توانيد با دستمال تميز پاک کنيد.
- درد بعد از عمل را مي توان با مصرف استامينوفن كاهش داد. در صورت از بين نرفتن درد به پزشك اطلاع دهيد زيرا ممكن است به دليل افزايش فشار داخل چشم یا بروز عفونت داخل چشمی باشد.
- كاهش ناگهاني بينائي را بايد به پزشك اطلاع دهيد.
- روز بعد از عمل جراحي بايد براي معاينه به مطب مراجعه کنيد و تا بهبود كامل لازم است كه چندين بار معاينه شويد.
- ديد شما بلافاصله بعد ازعمل ممكناست كامل نبــاشد ولي بهتدريج بهتر خواهدشد و بعد از يكماه اگر لازم باشد، شماره عينكي براي كارهاي دقيق تجويز خواهد شد.
- توجه داشته باشيد كه كيفيت بينائي بعد از عمل بستگي به وضعيت شبكيه ، سلامت عصب بينائي و سلامت ساير قسمت هاي چشم دارد که تدريجا كامل ميشود.
- لنز داخل چشمي تطابق ندارد، بيمار بايستي موقع انجام كارهاي نزديگ مثل مطالعه از عينک استفاده نمايند که حدود يک ماه پس از عمل تجويز مي شود.
- معاینه های بعد از عمل طبق نظر پزشک معالج شما خواهد بود.