کوررنگی چیست؟
چشم برای دید رنگی به سلولهای مخروطی شکلی در شبکیه نیاز دارد که به رنگهای سبز، قرمز و آبی حساس باشند. شایعترین نوع کوررنگی اختلال در تفکیک رنگ سبز و قرمز است که وابسته به کروموزوم X بوده و در مردان بیشتر دیده میشود. این حالت تقریباً همیشه از مادر به پسر به ارث میرسد.
در نوع دیگری از کوررنگی اختلال در تفکیک رنگ آبی ـ و زرد است. شیوع این نوع اختلال در هر دو جنس یکسان بوده و معمولاً اکتسابی میباشد. بر خلاف تصور عامه، دید افراد کور رنگ به ندرت خاکستری است ولی در صورت تشدید بیماری ممکن است کوررنگی به نوع کامل تبدیل شود که در آن بیمار دیدی خاکستری دارد. این بیماران معمولاً در تشخیص هر چهار رنگ مشکل خواهند داشت.
علل:
در این اختلال، سلولهای مخروطی که مسئول درک رنگ در شبکیه هستند حساسیت خود را نسبت به درک رنگ از دست میدهند و به همین دلیل بیمار رنگها را درست تشخیص نمیدهد. کور رنگی سبز ـ قرمز یک بیماری ارثی مغلوب در هردو چشم و وابسته به کروموزوم X است که در مردان بیشتر دیده شده و تقریباً همیشه از مادر به پسر به ارث میرسد. (زنان دو کروموزوم جنسی X و مردان یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y دارند. برای ابتلای زنان به یک بیماری مغلوب وابسته به کروموزوم X باید هر دو کروموزوم X معیوب باشند. در صورت نقص یکی از کروموزومهای X بیماری رخ نداده ولی قابل انتقال به فرزندان است. به ارث بردن یک کروموزوم X معیوب از مادر کافیست تا فرزند پسر را مبتلا گرداند. بنابراین، فردی که مبتلا به کوررنگی است، مادرش کور رنگ و یا ناقل بیماری بوده است).
علاوه بر موارد ارثی، کور رنگی ممکن است بر اثر بیماری عصب بینایی یا شبکیه نیز رخ دهد. در این موارد، فقط چشم درگیر دچار کور رنگی میشود.
علائم و نشانهها:
اشکال در تشخیص و تفکیک رنگها بارزترین شکایت بیمار است.
تشخيص:
تشخیص کوررنگی اغلب با استفاده از صفحات رنگی خاص مانند «صفحات آزمون ایشی هارا» انجام میشود. در این صفحات که نمونههایی از آن را در شکل ۱۲-۱ میبینید اعدادی متشکل از نقطههای رنگی در زمینهای از نقاطی به رنگ دیگر قرار گرفتهاند. تشخیص این اعداد برای افراد کوررنگ مشکل است. در صورتی که مشکلی در دید رنگی بیمار تشخیص داده شود از آزمونهای دقیقتری استفاده خواهد شد.
پیشگیری و درمان:
تاکنون برای کوررنگی درمانی پیدا نشده است. برای بعضی از بیماران از لنزهای مخصوصی بصورت لنز تماسی یا عینک استفاده میشود. بعلاوه میتوان به بیمار آموزش داد تا به جای تفکیک رنگ، ترتیب قرارگیری را بخاطر بسپارند. بعنوان مثال بیمار بخاطر میسپارد که چراغ قرمز (ایست) همیشه بالای چراغ راهنمایی و چراغ سبز (حرکت) در پایین قرار دارد.
توصیهها:
تشخیص زودرس کوررنگی میتواند مانع بروز مشکلات یادگیری کودکان در سنین مدرسه شود. در این صورت بهتراست والدین کودک مسئولین مدرسه و معلم اورا از مشکل فرزندشان مطلع سازند.