علل کونژنکتیویت یا التهاب ملتحمه:

از میان انواع غیرعفونی، شایع‌ترین نوع کونژنکتیویت نوع حساسیتی یا آلرژیک است. این مشکل بر اثر حساسیت به موادی از قبیل مواد آرایشی، عطر، داروها و محلول لنزهای تماسی[4] ایجاد شده و ممکن است در افرادی که حساسیت فصلی دارند نیز دیده می‌شود. این نوع از کونژنکتیویت مسری نیست. نوع عفونی کونژنکتیویت بر دو نوع است. در نوع اول عفونت و التهاب حاصل از ویروس می‌باشد و معمولاً با سرماخوردگی و گلو درد همراه است. نوع دوم کونژنکتیویت ناشی از باکتری (باکتریال) معمولاً بر اثر آلودگی با باکتری ایجاد شده و شدت آن به نوع و گونه باکتری بستگی دارد.

علایم و نشانه‌های کونژنکتیویت یا التهاب ملتحمه:

بارزترین علامت کونژنکتیویت قرمزی چشم بر اثر التهاب است. یک یا هر دو چشم می‌تواند قرمز و چسبناک شود، اما بینایی چشم تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد. ممکن است احساس وجود شن ریزه یا جسم خارجی در چشم‌های خود داشته باشید که معمولاً با درد همراه نمی‌باشد (شکل 3-1 و 4-1). در کونژنکتیویت آلرژیک معمولاً هر دو چشم درگیر می‌شود. خارش و قرمزی همراه با اشکریزش و تورم پلک‌ها پدید آمده و بیمار ممکن است بدلیل حساسیت آبریزش بینی هم داشته باشد. در نوع ویروسی، معمولاً درگیری با یک چشم شروع شده و ممکن است در ادامه، چشم دیگر نیز درگیر شود. علائم دیگری نظیر اشک ریزش شدید، ترشح آبکی و قرمزی چشم و حتی در بعضی موارد تورم پلک‌ها نیز دیده می‌شود.

کونژنکتیویت باکتریال (میکروبی) هر دو چشم را درگیر کرده و سبب ترشحی غلیظ می‌شود که ممکن است بخصوص هنگام بیدار شدن از خواب سبب چسبیدن پلک‌ها به هم گردد. علائم دیگر آن عبارتند از: تورم ملتحمه و پلک‌ها، قرمزی، سوزش، درد و اشکریزش. این نوع از کونژنکتیویت معمولاً ابتدا یک چشم را درگیر می‌کند ولی به سادگی به چشم دیگر منتقل می‌شود.

تشخيص کونژنکتیویت یا التهاب ملتحمه:

کونژنکتیویت معمولاً در یک معاینه ساده چشم پزشکی با استفاده از اسلیت لامپه[5] تشخیص داده می‌شود. در بعضی از موارد چشم پزشک ممکن است برای تشخیص نوع باکتری عامل کونژنکتیویت ترشحات چشم را برای کشت به آزمایشگاه بفرستد.

پیشگیری و درمان کونژنکتیویت یا التهاب ملتحمه:

از آنجا که انواع ویروسی و باکتریال کونژنکتیویت مسری بوده و به راحتی منتقل می‌شوند پیشگیری نقش بسیار مهمی در جلوگیری از انتقال آلودگی به چشم دیگر بیمار و نیز سایر افراد دارد. برای پیشگیری مؤثر توجه به نکات زیر لازم است:

ـ شستشوی مرتب دستها و خودداری از مالیدن چشم آلودگی در بسیاری از موارد بر اثر خاراندن چشم درگیر و انتقال از طریق دست آلوده اتفاق می‌افتد.

ـ استفاده نکردن از حوله و بالش مشترک

ـ عدم استفاده از لوازم آرایشی مشترک نظیر خط چشم، سایه چشم و…

ـ استفاده نکردن از قطره‌های چشمی مشترک

ـ شنا نکردن (بعضی از باکتری‌ها می‌توانند از طریق آب منتقل شوند)

ـ ضد عفونی کردن میز و پیشخوان محل کار یا آشپزخانه منزل

ـ خودداری از دست دادن با دیگران

ـ عدم استفاده مجدد از دستمال جهت پاک کردن چشم. بهتر است از دستمال کاغذی و به صورت یک بار مصرف استفاده شود.

ـ جهت پیشگیری از ابتلای سایرین توصیه می‌شود که فرد بیمار تا مدت ۱۰ روز در محل‌های شلوغ مثل مدرسه یا مهد کودک حاضر نشود.

در نوع آلرژیک کونژنکتیویت، کمپرس سرد و استفاده از اشک مصنوعی در موارد خفیف کمک کننده است. در موارد شدیدتر ممکن است با تجویز پزشک از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی[6] و آنتی‌هیستامین‌ها استفاده شود. در بعضی از بیماران که دائما كونژنکتیویت آلرژیک دارند ممکن است از قطره‌های استروئیدی نیز استفاده شود. نکته قابل توجه آن است این داروها جهت کنترل آلرژی به کار می‌روند و قادر به ریشه کن کردن این بیماری نیستند. بنابراین ممکن است بیمار تا مدت‌ها جهت کنترل بیماری نیازمند مصرف دارو باشد. نکته مهم دیگر آن است که مصرف قطره‌های چشمی بطور مداوم، بویژه قطره‌های استروئید، بدلیل احتمال بروز عوارض جدی می‌بایست تحت نظارت مستقیم چشم پزشک صورت گیرد.

نوع ویروسی بیماری مانند سرماخوردگی درمان خاصی ندارد و معمولاً برای آن داروی خاصی تجویز نمی‌شود ولی علائم بیماری را می‌توان با استفاده از کمپرس سرد و اشک مصنوعی تخفیف داد. در موارد خیلی شدید نیز با توجه به نظر پزشک می‌توان از قطره‌های استروئیدی (کورتون) برای کاهش التهاب استفاده کرد. کونژنکتیویت ویروسی معمولاً ظرف سه هفته بهبود می‌یابد.

در درمان نوع باکتریال معمولاً از قطره‌ها یا پمادهای آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود که توسط پزشک به شما تجویز خواهد شد. چند روز طول خواهد کشید تا چشم‌های شما به درمان جواب دهند. اگر چشم شما بسیار چسبناک است با آب جوشیده سردشده آنها را شسته، سپس با یک حوله پاک آن را خشک و تمیز کنید. به هیچ وجه از پوشش (پد) یا بانداژ بر روی چشم خود استفاده نکنید، چون سبب می‌شود که عفونت در چشم شما مانده و وضعیت را بدتر کند.

توصیه‌ها:

هر چند کونژنکتیویت معمولاً عفونتی خفیف بوده و مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند ولی گاهی ممکن است شدت یافته و منجر به مشکلات جدی‌تری شود بنابراین توصیه می‌شود در صورت بروز علائم حتماً به چشم پزشک مراجعه کنید. در طول درمان نیز چنانچه علائم شدید‌تر شده، دچار درد شدید در چشم و یا تغییری در دید خود شدید حتماً پزشک معالج خود را در جریان قرار دهید. نکته دیگر اینکه اگر فرزند شما به کونژنکتیویت مبتلا شده است، نباید تا زمانی که درمان شود به مدرسه یا استخر برود.

[1]. Conjunctivitis

[2]. Conjunctivae

[3]. Sclera

[4]. Contact Lens

[5]. Slit Lamp

[6]. Non-steroidal Anti inflammatory Agents (NSAIDS)

منبع: کتاب چشم و بیماری های آن دانستنی هایی برای عموم تالیف دکتر محسن بهمنی کشکولی